UWAGA! Od 1 stycznia 2024 zmiana cen biletów Normalny: 35,00 zł Ulgowy: 30,00 zł
 

Historia

Historia Zamku Grodno

Dzieje Zamku Grodno to ponad 700 lat historii, zaczynając od czasów Piastów Śląskich, poprzez Koronę Czeską, Święte Cesarstwo Rzymskie, Królestwo Prus, skończywszy na okresie II wojny światowej i pierwszych lat powojennych.

Od 2008 r. właścicielem Zamku Grodno jest Gmina Walim, która powierzyła zarządzanie obiektem Centrum Kultury i Turystyki w Walimiu. Jako zarządca w swojej działalności staramy się promować zamek poprzez organizację różnego rodzaju imprez kulturalnych i turystycznych. Zamek Grodno jest do Państwa dyspozycji przez cały rok.

Zamek Grodno (niem. Kynsburg, Königsberg) wybudowany został na szczycie góry Choina (ok. 450 m n.p.m.) na styku Gór Wałbrzyskich i Sowich. Warownia wznosi się nad doliną rzeki Bystrzycy Świdnickiej, dawniej zwaną Śląską Doliną (niem. Schlesiertal). Zamek Grodno jest jednym z najbardziej malowniczo położonych zamków na Śląsku. Na wzgórzu znajduje się rezerwat przyrody „Góra Choina” o powierzchni ok. 19,13 ha. Dzieje zamku Grodno sięgają zamierzchłych czasów. Jedna z legend podaje, że już w 800 r. pewien angielski rycerz (sic!) założył w tym miejscu czworoboczną drewnianą strażnicę. Dalszą rozbudową obiektu miał się zająć książę Bolesław Wysoki, syn Władysława Wygnańca. Informacje te jednak nie są poparte żadnymi dokumentami i tylko nadają zamkowi pewnej tajemniczości. Pierwszy zachowany dokument świadczący o istnieniu zamku pochodzi z 1315 r., wymieniony jest w nim zamek o nazwie Kinsberg i burgrabia Kilian von Haugwitz. W tym czasie, podobnie jak duża część południowego Dolnego Śląska, zamek stanowił część księstwa świdnicko-jaworskiego. Jako główną przyczynę budowy warowni podaje się zabezpieczenie szlaku handlowego, który biegł poniżej zamku, w dolinie rzeki Bystrzycy. Powszechnie budowę murowanego zamku przypisuje się Piastowi Śląskiemu księciu Bolkowi I Surowemu. W I połowie XIV w., za panowania księcia Bolka II Małego, rozbudowany został zamek górny, który wtedy składał się już z wieży obronnej, dwóch kamiennych budynków stanowiących pomieszczenia załogi, wieży bramnej, drewnianych zabudowań gospodarczych oraz dużego dziedzińca. Wszystko to otoczone było grubym murem obronnym.

Zamek Grodno - Foto: Adrian Sitko
Zamek Grodno - Foto: Adrian Sitko

W 1392 r. Zamek Grodno wraz z całym księstwem świdnicko-jaworskim został wchłonięty do Korony Czeskiej. Obiekt, podobnie jak i inne piastowskie warownie, stał się wprost własnością dworu królewskiego i mógł być oddawany (przekazywany) na różnorodnych prawach. W XV w. Zamek Grodno stał się siedzibą rycerzy-rozbójników, którzy wraz ze swoimi drużynami trudnili się w okolicy rozbojami i grabieżą. Takim rozbójnikiem na zamku był w latach 1443–1450 Jerzy Mühlheim zwany Puschke. Od 1465 r. Zamek Grodno stał się własnością rodu Czettritzów. W 1553 r. zamek nabył Krzysztof I von Hochberg z Książa, a w 1545 r. na zlecenie cesarza Ferdynanda I warownia przeszła na własność Macieja von Logau.

Bolko I Surowy i Bolko II Mały, im przypisuje się rozbudowę murowanego zamku
Bolko I Surowy i Bolko II Mały, im przypisuje się rozbudowę murowanego zamku

Za sprawą Macieja von Logau zaniedbany zamek został przebudowany w nowym renesansowym stylu. Prace te kontynuował do 1587 r. jego syn – Jerzy von Logau. W ramach przebudowy powstał dolny dziedziniec otoczony murem obronnym z pięcioma bastejami, brama wejściowa z budynkiem mieszkalnym, piekarnia, łaźnia i budynki gospodarcze. Z tego okresu przebudowy pochodzą również interesujące detale rzeźbiarskie i architektoniczne, zwłaszcza portale z szarego piaskowca w pomieszczeniach zamku górnego oraz zaliczany do najpiękniejszych na Śląsku portal budynku przedbramia. Pod koniec XVI w., na skutek kłopotów finansowych, wdowa po Jerzym von Logau została zmuszona zrezygnować z posiadłości i wraz z dziećmi opuściła zamek na zawsze.

Zamek Grodno (Kynsberg) na mapie z 1680 r.
Zamek Grodno (Kynsberg) na mapie z 1680 r.

W trakcie trwania wojny trzydziestoletniej zamek został zdobyty przez Szwedów i częściowo zniszczony. W 1680 r. wybuchł tu krwawo stłumiony bunt chłopów, przeciwko ówczesnemu właścicielowi baronowi Jerzemu von Ebenowi. W 1689 r. w wyniku uderzenia pioruna spłonęła wieża zamkowa. Od 1774 r. zamek przestał już być rezydencją magnacką, zamieszkiwała w nim już tylko służba. Budowla popadła w ruinę, w 1789 r. zawaliła się część okalających murów, a potem południowa ściana gotyckiego dziedzińca i w końcu zachodnie skrzydło mieszkalne. W 1823 r. okoliczni chłopi nabyli zamek na licytacji, celem rozebrania go i pozyskania tanim kosztem materiałów budowlanych. Ich planom zapobiegł prof. Johann Gustav Büsching z Wrocławia, któremu sąd po protestach przyznał Zamek Grodno w dożywotnie użytkowanie. Dzięki działaniom prof. Büschinga zamek został zabezpieczony przed dalszym niszczeniem i uchroniony przed rozbiórką. Następcy profesora, hrabia Fryderyk von Burghaus w latach 1840–1855 oraz baron Maksymilian von Zedlitz w latach 1860–1907, przeprowadzili wiele prac adaptacyjnych, zmieniając oblicze zamku i przystosowując go do celów turystycznych (powstała m.in. restauracja i muzeum). Do zakończenia II wojny światowej Zamek Grodno był w posiadaniu rodziny von Zedlitzów.

Zamek Grodno na rycynie z XIX w. - Źródło: dolny-slask.org.pl
Zamek Grodno na rycynie z XIX w. - Źródło: dolny-slask.org.pl